TOŻSAMOŚĆ NA POGRANICZU. UWIKŁANIA STRUKTURALNE I KULTUROWE

Abstract

W artykule autorka przeprowadza obszerną
dyskusję dotyczącą relacji tożsamości
społecznej i pogranicza. Artykuł ma teoretyczny
charakter, składa się z czterech części
noszących następujące tytuły: sens socjologiczny
pogranicza, struktura-podmiotowość-
tożsamość, społeczne i kulturowe konteksty
tożsamości oraz tożsamość jednostki a
pogranicze. Przedstawione są w nim wybrane
socjologiczne koncepcje pogranicza oraz
tożsamości społecznej jednostki. Autorka
opowiada się za koncypowaniem pogranicza
jako zjawiska lokującego się w obszarze kultury
symbolicznej zbiorowości. To rozumienie
kieruje uwagę na ujmowanie tożsamości
społecznej jednostki w kategoriach jej świadomościowego
rozpoznawania siebie, które
przebiega w różnorodnych wymiarach: etnicznych,
narodowych, religijnych, oraz innych
cech usytuowania społecznego, takich
jak płci, wieku czy pozycji ekonomicznej.
Tak konstruowana tożsamość zasadza się
na świadomościowym porządkowaniu przez
jednostkę jej otoczenia społecznego. Wraz z
tymi procesami poznawczymi dokonuje ona
również osadzania siebie w obrębie wskazanych
sobie kategorii, grup oraz innych kolektywów
społecznych. Podstawową zasadą
są tutaj podobieństwo oraz przynależność,
które stają się następnie kryterium wyodrębniania
«my» i «oni». Autorka podkreśla, że
pogranicze społeczno – kulturowe istotnie
nasila problem pojmowania i rozumienia
siebie przez mieszkańców. Tę tezę sformułowała
na podstawie wyników badań własnych,
które przeprowadziła na wschodnim
oraz zachodnim pograniczu Polski. Ujawniły
one również działanie odmiennych mechanizmów
konstruowania tożsamości na
każdym z badanych pograniczy.