PHYSICAL CULTURE IN UKRAINIAN SCHOOLS OF GALICIA (1868– 1918 year)

Authors

  • Stanislav Zabornyak University of Rzeszów
  • Bohdan Mytskan Vasyl Stefanyk Precarpathian National University
  • Tetiana Mytskan Vasyl Stefanyk Precarpathian National University

DOI:

https://doi.org/10.15330/fcult.35.32-42

Keywords:

school, schoolchildren, physical culture

Abstract

Аim. To reveal the peculiarities of the functioning of physical culture in the schools of Galicia (1868-
1918). Methods. The source base of the study was the archival materials of the cities of Przemyśl, Lviv, Ivan-
Frankivsk, Ternopil, related to the activities of secondary schools in Galicia during the Austro-Hungarian
Empire. Results. The development of organized Ukrainian physical culture in the schools of Galicia dates back
to the second half of the nineteenth century. Officially, this began with the publication in 1868 by the National
School Council of a circular, which obliged the school authorities to introduce physical culture into the
curricula of public schools and to organize seminars for the training of teachers in this field. Beginning in 1890,
all teachers were required to involve schoolchildren in recreational activities using exercise. On the other hand,
school principals were required to provide separate annual reports on the school’s physical education activities.
An important step in improving the physical training of students was the introduction in 1901 of two physical
education lessons during the week. However, due to the lack of qualified physical education teachers in public
schools and gymnasiums, physical training of students was not always carried out to the required extent.
Methodical conferences with principals and physical education teachers were of great importance for improving
the level of physical fitness of schoolchildren. This is confirmed by school reports, which contain data on both
physical development and physical fitness of students since 1896. Gymnastics and athletics exercises (running,
jumping, throwing), moving and sports games, cycling, swimming in open water, and in winter skiing, sledding
and even cricket were used during physical education classes. Out-of-class forms of physical training were
popular games and entertainment during breaks, and out-of-school – hiking. Conclusion. Thus, in the period
1968-1918 in the schools of Galicia (Ukrainian and Polish) laid the foundations of modern physical training of
schoolchildren, and hence effective control over the state of this process in schools, which can be used at the
present stage of formation of physical competence culture and a healthy lifestyle.
Keywords: school, schoolchildren, physical culture.

References

1. Вацеба О. З історії спорудження першого українського стадіону у Львові. Молода спортивна наука
України. 2008; І : 78-85.
2. Вацеба О. Нариси з історії спортивного руху в Західній Україні. Івано-Франківськ: Лілея-НВ, 1997.
232 с.
3. Гайський О. Тіловиховання і спорт. Альманах Станиславівської землі. Збірник матеріялів до історії
Станиславова і Станиславівщин / ред.-упорядн. Б. Кравців; ред. кол. І. Ставничий та ін. Нью-Йорк–
Торонто–Мюнхен, 1975: 341-388.
4. Заборняк С., Мицкан Б. Українські спортивні клуби (1900 – 1939 рр.). Вісник Прикарпатського
університету. Серія: Фізична культура. 2015; 21: 16-24.
5. Декларація про державний суверенітет України. 16 липня 1990 р. ЦДАВО України, ф. 1, оп. 16,
спр. 4490, арк. 105.
6. Заборняк С., Мицкан Б., Мицкан Т. Традиції плавання у фізичній культурі Галичини до 1939 року.
Історія фізичної культури народів Європи: зб. тез доповідей Міжнародного наукового конгресу
істориків фізичної культури (18-20). Луцьк, Світязь, 2017: 29-30.
7. Литвин В.М. Акт проголошення незалежності України // Енциклопедія історії України: Т. 1: А-В /
Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. К.: Наукова думка,
2003. 688 с.
8. Луцький Я., Мицкан В. Туризм та краєзнавство на Галичині (кінець ХІХ ст. – початок ХХ ст.).
Z dziejew turystyki i sportu w polsce/pod red. T. Jurka, K. Obodynskiego, S. Zabornjaka. Rzeszow:
Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. 2010:165-172.
9. Малгожата Орлевіч-Мушял, Юрій Олійник, Богдан Мицкан. Туризм на території Східної Галичини
в добу автономії. Вісник Прикарпатського університету. Серія: Фізична культура. 2014; 20: 43 – 54.
10. Мицкан Б., Заборняк С. Матеріально-фінансові ресурси гімнастичного товариства “Сокіл” в Стані-
славівському окрузі (1884–1914 рр.). Вісник Прикарпатського університету, Серія: Фізична куль-
тура. 2007; 6: 10-16.
11. Мицкан Б., Заборняк С., Мицкан Т. Розвиток велосипедного спорту в українських спортивних
товариствах (1909–1939 рр.). Вісник Прикарпатського університету. Серія: Фізична культура. 2017;
27-28: 93-104.
12. Сова А. Тимчак Я. Іван Боберський – основоположник української тіловиховної і спортивної
традиції/за наук. ред. Євгена Приступи. Львів: ЛДУФК; Апріорі, 2017. 232 с.
13. Тягур Р. Історія фізичної культури і спорту: курс лекцій. Івано-Франківськ: Лік, 1999. 178 с.
14. Тягур Р., Шевців О. Розвиток спортивного руху в Західній Україні (з кінця ХІХ – до кінця 30-х років
ХХ ст.). Збірник тез матеріалів V Міжнародної науково-практичної конференції “Актуальні проб-
леми розвитку фізичної культури спорту і туризму в сучасному суспільстві” (27 листопада 2020 р.,
м. Івано-Франківськ) / Прикарпатський національний університет імені Василя Стефаника. Елект-
ронне видання. Івано-Франківськ, 2020: 35-36.
15. Грицак Я. Нариси історії України. Формування модерної нації ХІХ–ХХ століття. Київ: Yakaboo
Publishing, 2019. 656 с.
16. Pierwsze ukraińskie gimnazjum założono w 1879 r. Pisze o tym S. Szach: Popularna istorija Towaristwa
“Proswita” u Lwowi. Lwów 1932: 121-122.
17. Barwiński W. (1850–1883) – ukraiński pisarz i publicysta. Członek-założyciel Towarzystwa “Proswita”.
Z polecenia Namiestnictwa opracował fonetyczną pisownię języka ukraińskiego.
18. W latach 90-tych XIX w., jak wyliczyła prasa ukraińska utrzymanie konia w wojsku kosztowało 400 k,
więźnia 300 k, a nauczyciela ludowego 200 i mniej k. zob. Fras Z. Galicja. Wrocław 2002. 208 s..
19. Rocznik Polski. Tablice statystyczne. Zawody – ludność. Kraków 1917, s. 81; Porusza ten problem Z. Fras,
Galicja, dz. cyt., s. 208–209.
20. Miąso J.. Z dziejów szkolnictwa ukraińskiego w Galicji (1867–1914). (W:) Rozprawy z Dziejów Oświaty,
t. 34 (1991), s. 51-73.
21. “Przewodnik Gimnastyczny >Sokół<”, 1883 nr 10, s. 5.
22. Nieco światła na rozwój bazy szkolnej wychowania fizycznego w Galicji rzuca artykuł E. Cenara:
Urządzanie sal i boisk gimnastycznych dla szkół ludowych i średnich. “Przewodnik Gimnastyczny
>Sokół<”, 1889; 9: 83–84.
23. Gniewkowski W. Rozwój głównych europejskich systemów wf i ich wpływ na kształtowanie się systemu
wf w Polsce. Warszawa 1972: 31.
24. Gaj J., Hądzelek K. Dzieje kultury fizycznej w Polsce. Poznań 1997: 31.
25. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1903/1904. Lwów 1904: 46-47.
26. Reskrypt Ministra Wyznań i Oświaty w sprawie fizycznego wychowania młodzieży szkolnej z dnia 24 luty
1904, l. dz. 6404. Lwów, 19 marzec 1904.
27. Zwit direkcji Licea Ruskowo Instituta dlja diwczat w Peremyśli za rik 1904/1905. Przemyśl 1905: 24.
28. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1906/1907. Lwów 1907: 88-89.
29. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1907/1908. Lwów 1908: 32.
30. Tamże: 35.
31. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1908/1909. Lwów 1909: 91.
32. Tamże: 90.
33. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1909/1910. Lwów 1910: 45.
34. 25-littia Sportowoho Towarzystwa “Ukraina”. Lwów 1936: 19–23.
35. Zaborniak S. Kultura fizyczna ludności ukraiñskiej na ziemiach polskich (1968-1939). Rzeszow:
Wydawnyctwo Uniwersytetu Rzeszowsrkiego, 2007. 543 s.
36. Sprawozdane dyrekcji ck II gimnazji w Peremiszli za rik szkilnyj 1896/97. Peremyszl 1897: 37; Zachodi
kolo fiziczowo rozwoju mołodierzi – Reskrypt Ministerialny z 15 grudnia 1893 r. nr 18830 i Rady Szkolnej
z 1891 r. nr 7912, z obowiązkiem podjęcia trudu do systematycznej organizacji gier i zabaw dla młodzieży.
37. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1901/1902. Lwów 1902: 25-26.
38. Zwid Licea Ruskowo Instituta dlja diwczat. Peremyśl 1905: 24.
39. Zwid Licea Ruskowo Instituta dlja diwczat. Peremyśl 1909: 24.
40. Zwid direkcji priwatnoj żeńsko gimnazja SS Wasiljanek we Lwowi z ruskij jazykom, nadailenoj prawom
publicznosti riszeniem J.E. Pana Ministra Wiroispowidij i Proswiti za dnia 6 litowo 1907 r. nr 2552. Lwów
1907: 18–19.
41. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich galicyjskich w roku szkolnym
1904/1905. Lwów 1904: 42-43.
42. Sprawozdane dyrekcji CK Gimnazji Franc Józefa I w Peremiszli za rik szkilnyj 1907/1908. Peremyszl
1908: 24.
43. Sprawozdane dyrekcji CK Gimnazji Franc Józefa I w Peremiszli za rik szkilnyj 1908/1909. Peremyszl
1909: 36.
44. Zwid Gimnazji Ruskowo Jazika. Peremyszl 1909: 63.
45. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Galicyjskich Szkół Średnich w roku szkolnym
1908/1909. Lwów 1910: 13.
46. Według podziału administracyjnego w Galicji w 1855 r.
47. Polak E. Akrobatyka sportowa w Polsce. Rzeszów 2003: 7. 35.
48. Zwid direkcji ck akademicznoj gimnazji u Lwowi za szkilnij rik 1904/1905. Lwów 1905: 23.
49. Zwid direkcji ck akademicznoj gimnazji u Lwowi za szkilnij rik 1906/1907. Lwów 1907: 38.
50. Zwid direkcji priwatnoj żenskoj gimnazji ss. Wasiljanok u Lwowi za szkilnij rik 1906/1907. Lwów
1907: 10.
51. Zwid direkcji ck akademicznoj gimnazji u Lwowi za szkilnij rik 1908/1909. Lwów 1909: 13-17.
52. Dobriański B. Rola ukraińskich towarzystw kulturalno-oświatowych w rozwoju szkolnictwa w Galicji w
drugiej połowie XIX i początku XX wieku. (W:) Galicjai jej dziedzictwo. Myśl edukacyjna w Galicji
1772–1918. Rzeszów 1996; 8: 347-351.
53. Dz. U. RP 1919; 12/13 (1): 391.
54. Kunicki J., Woltmann B. Z dziejów kultury fizycznej. Gorzów Wlkp. 1996: 71-84.
55. Dz. U. RSzK w Galicji 31 lipiec 1918. Lwów, 1919; 7: 122–135.
References
1. Vatseba O. Z istorii sporudzhennia pershoho ukrainskoho stadionu u Lvovi. Moloda sportyvna nauka
Ukrainy. 2008; I :78-85.
2. Vatseba O. Narysy z istorii sportyvnoho rukhu v Zakhidnii Ukraini. Ivano-Frankivsk: Lileia-NV, 1997.
232 s.
3. Haiskyi O. Tilovykhovannia i sport. Almanakh Stanyslavivskoi zemli. Zbirnyk materiialiv do istorii
Stanyslavova i Stanyslavivshchyn / red.-uporiadn. B. Kravtsiv; red. kol. I. Stavnychyi ta in. Niu-Iork–
Toronto–Miunkhen, 1975: 341-388.
4. Zaborniak S., Mytskan B. Ukrainski sportyvni kluby (1900–1939 rr.). Visnyk Prykarpatskoho universytetu.
Seriia: Fizychna kultura. 2015; 21: 16-24.
5. Deklaratsiia pro derzhavnyi suverenitet Ukrainy. 16 lypnia 1990 r. TsDAVO Ukrainy, f. 1, op. 16,
spr. 4490, ark. 105.
6. Zaborniak S., Mytskan B., Mytskan T. Tradytsii plavannia u fizychnii kulturi Halychyny do 1939 roku.
Istoriia fizychnoi kultury narodiv Yevropy: zb. tez dopovidei Mizhnarodnoho naukovoho konhresu
istorykiv fizychnoi kultury (18–20). Lutsk, Svitiaz, 2017: 29-30.
7. Lytvyn V.M. Akt proholoshennia nezalezhnosti Ukrainy // Entsyklopediia istorii Ukrainy: T. 1: A-V /
Redkol.: V. A. Smolii (holova) ta in. NAN Ukrainy. Instytut istorii Ukrainy. K.: Naukova dumka, 2003.
688 s.
8. Lutskyi Ya., Mytskan V. Turyzm ta kraieznavstvo na Halychyni (kinets KhIKh st. – pochatok KhKh st..). Z
dziejew turystyki i sportu w polsce/pod red. T. Jurka, K. Obodynskiego, S. Zabornjaka. Rzeszow:
Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. 2010: 165-172.
9. Malhozhata Orlevich-Mushial, Yurii Oliinyk, Bohdan Mytskan. Turyzm na terytorii Skhidnoi Halychyny v
dobu avtonomii. Visnyk Prykarpatskoho universytetu. Seriia: Fizychna kultura. 2014; 20: 43-54.
10. Mytskan B., Zaborniak S. Materialno-finansovi resursy himnastychnoho tovarystva “Sokil” v
Sstanislavivskomu okruzi (1884–1914 rr.). Visnyk Prykarpatskoho universytetu, Seriia: Fizychna kultura.
2007; 6: 10 – 16.
11. Mytskan B., Zaborniak S., Mytskan T. Rozvytok velosypednoho sportu v ukrainskykh sportyvnykh
tovarystvakh (1909–1939 rr.). Visnyk Prykarpatskoho universytetu. Seriia: Fizychna kultura. 2017; 27-28:
93-104.
12. Sova A. Tymchak Ya. Ivan Boberskyi – osnovopolozhnyk ukrainskoi tilovykhovnoi i sportyvnoi
tradytsii/za nauk. red. Yevhena Prystupy. Lviv: LDUFK; Apriori, 2017. 232 s.
13. Tiahur R. Istoriia fizychnoi kultury i sportu: kurs lektsii. Ivano-Frankivsk: Lik, 1999. 178 s.
14. Tiahur R., Shevtsiv O. Rozvytok sportyvnoho rukhu v Zakhidnii Ukraini (z kintsia XIX– do kintsia 30-kh
rokiv XX st.). Zbirnyk tez materialiv V Mizhnarodnoi naukovo-praktychnoi konferentsii “Aktualni
problemy rozvytku fizychnoi kultury sportu i turyzmu v suchasnomu suspilstvi” (27 lystopada 2020 r.,
m. Ivano-Frankivsk) / Prykarpatskyi natsionalnyi universytet imeni Vasylia Stefanyka. Elektronne
vydannia. Ivano-Frankivsk, 2020: 35-36.
15. Hrytsak Ya. Narysy istorii Ukrainy. Formuvannia modernoi natsii ХIХ–ХХ stolittia. Kyiv: Vyd-vo:
Yakaboo Publishing, 2019. 656 s.
16. Pierwsze ukraińskie gimnazjum założono w 1879 r. Pisze o tym S. Szach: Popularna istorija Towaristwa
“Proswita” u Lwowi. Lwów 1932: 121-122.
17. Barwiński W. (1850–1883) – ukraiński pisarz i publicysta. Członek-założyciel Towarzystwa “Proswita”.
Z polecenia Namiestnictwa opracował fonetyczną pisownię języka ukraińskiego.
18. W latach 90-tych XIX w., jak wyliczyła prasa ukraińska utrzymanie konia w wojsku kosztowało 400 k,
więźnia 300 k, a nauczyciela ludowego 200 i mniej k. zob. Fras Z. Galicja. Wrocław 2002. 208 s..
19. Rocznik Polski. Tablice statystyczne. Zawody – ludność. Kraków 1917, s. 81; Porusza ten problem Z. Fras,
Galicja, dz. cyt., s. 208-209.
20. Miąso J. Z dziejów szkolnictwa ukraińskiego w Galicji (1867–1914). (W:) Rozprawy z Dziejów Oświaty,
t. 34 (1991), s. 51–73.
21. “Przewodnik Gimnastyczny >Sokół<”, 1883 nr 10, s. 5.
22. Nieco światła na rozwój bazy szkolnej wychowania fizycznego w Galicji rzuca artykuł E. Cenara:
Urządzanie sal i boisk gimnastycznych dla szkół ludowych i średnich. “Przewodnik Gimnastyczny
>Sokół<”, 1889 nr 9, s. 83–84.
23. Gniewkowski W. Rozwój głównych europejskich systemów wf i ich wpływ na kształtowanie się systemu
wf w Polsce. Warszawa 1972, s. 31.
24. Gaj J., Hądzelek K. Dzieje kultury fizycznej w Polsce. Poznań 1997, s. 31.
25. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1903/1904. Lwów 1904, s. 46-47.
26. Reskrypt Ministra Wyznań i Oświaty w sprawie fizycznego wychowania młodzieży szkolnej z dnia 24 luty
1904, l. dz. 6404. Lwów, 19 marzec 1904.
27. Zwit direkcji Licea Ruskowo Instituta dlja diwczat w Peremyśli za rik 1904/1905. Przemyśl 1905, s. 24.
28. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1906/1907. Lwów 1907, s. 88-89.
29. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1907/1908. Lwów 1908, s. 32.
30. Tamże, s. 35.
31. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1908/1909. Lwów 1909, s. 91.
32. Tamże, s. 90.
33. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1909/1910. Lwów 1910, s. 45.
34. 25-littia Sportowoho Towarzystwa “Ukraina”. Lwów 1936, s. 19–23.
35. Zaborniak S. Kultura fizyczna ludności ukraiñskiej na ziemiach polskich (1968-1939). Rzeszow:
Wydawnyctwo Uniwersytetu Rzeszowsrkiego, 2007. 543 s.
36. Sprawozdane dyrekcji ck II gimnazji w Peremiszli za rik szkilnyj 1896/97. Peremyszl 1897: 37; Zachodi
kolo fiziczowo rozwoju mołodierzi – Reskrypt Ministerialny z 15 grudnia 1893 r. nr 18830 i Rady Szkolnej
z 1891 r. nr 7912, z obowiązkiem podjęcia trudu do systematycznej organizacji gier i zabaw dla młodzieży.
37. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich Galicyjskich w roku szkolnym
1901/1902. Lwów 1902: 25–26.
38. Zwid Licea Ruskowo Instituta dlja diwczat. Peremyśl 1905: 24.
39. Zwid Licea Ruskowo Instituta dlja diwczat. Peremyśl 1909: 24.
40. Zwid direkcji priwatnoj żeńsko gimnazja SS Wasiljanek we Lwowi z ruskij jazykom, nadailenoj prawom
publicznosti riszeniem J.E. Pana Ministra Wiroispowidij i Proswiti za dnia 6 litowo 1907 r. nr 2552. Lwów
1907: 18–19.
41. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Szkół Średnich galicyjskich w roku szkolnym
1904/1905. Lwów 1904: 42–43.
42. Sprawozdane dyrekcji CK Gimnazji Franc Józefa I w Peremiszli za rik szkilnyj 1907/1908. Peremyszl
1908: 24.
43. Sprawozdane dyrekcji CK Gimnazji Franc Józefa I w Peremiszli za rik szkilnyj 1908/1909. Peremyszl
1909: 36.
44. Zwid Gimnazji Ruskowo Jazika. Peremyszl 1909: 63.
45. Sprawozdanie CK Rady Szkolnej Krajowej o stanie Galicyjskich Szkół Średnich w roku szkolnym
1908/1909. Lwów 1910: 13.
46. Według podziału administracyjnego w Galicji w 1855 r.
47. Polak E. Akrobatyka sportowa w Polsce. Rzeszów 2003: 7. 35.
48. Zwid direkcji ck akademicznoj gimnazji u Lwowi za szkilnij rik 1904/1905. Lwów 1905: 23.
49. Zwid direkcji ck akademicznoj gimnazji u Lwowi za szkilnij rik 1906/1907. Lwów 1907: 38.
50. Zwid direkcji priwatnoj żenskoj gimnazji ss. Wasiljanok u Lwowi za szkilnij rik 1906/1907. Lwów 1907;
10.
51. Zwid direkcji ck akademicznoj gimnazji u Lwowi za szkilnij rik 1908/1909. Lwów 1909; 13–17.
52. Dobriański B. Rola ukraińskich towarzystw kulturalno-oświatowych w rozwoju szkolnictwa w Galicji w
drugiej połowie XIX i początku XX wieku. (W:) Galicjai jej dziedzictwo. Myśl edukacyjna w Galicji
1772–1918. Rzeszów.1996; 8: 347-351.
53. Dz. U. RP 1919; 12/13 (1): 391.
54. Kunicki J., Woltmann B. Z dziejów kultury fizycznej. Gorzów Wlkp. 1996: 71-84.
55. Dz. U. RSzK w Galicji 31 lipiec 1918. Lwów, 1919; 7: 122-135.

Published

2021-01-04

Issue

Section

Articles